Strubnica – dawna siedziba rodu Bispingów na ziemiach Wielkiego Księstwa Litewskiego, dziś jest miejscem, w którym historia wciąż żyje w architekturze i opowieściach. To fascynujący przykład dziejów Kresów Wschodnich I Rzeczypospolitej, od barokowej świetności po czasy sowieckiej zawieruchy.
Ślad Westfalii na litewskich ziemiach
Strubnica uchodzi za najstarszą siedzibę rodziny Bispingów po ich przybyciu z Westfalii. W XVIII wieku majątek należał do Bolesława Bispinga, marszałka starodubskiego, a później do jego syna, Jana Bispinga, kasztelana starodubskiego i posła na sejmy I Rzeczypospolitej. Ród ten był nie tylko bogaty, ale i niezwykle wpływowy w życiu politycznym i społecznym regionu, czego dowodem jest postać Kazimierza Bispinga, ostatniego właściciela majątku.
Dwór, który tętnił życiem: Strubnica do 1939 r.
Dwór w Strubnicy, zbudowany na pagórku i otoczony parkiem krajobrazowym, był sercem życia towarzyskiego. Jak wspominał badacz dziejów kresowych Witold Karpyza, dwór miał dwuczęściową bryłę, a w jego sali wisiały portrety przodków, w tym założycielek ordynacji w Massalanach: Aleksandry i Józefy. Dwór był miejscem rodzinnych spotkań, zwłaszcza dzieci Jana Bispinga z Massalan, które z radością przybywały do Strubnicy na wakacje.
Z pamiętników Adama Bispinga wyłania się obraz Strubnicy tętniącej życiem: od pełnych werwy wypraw rowerowych 56 km z Massalan, po z przepychem organizowane polowania. Posiadłość była również prężnym ośrodkiem gospodarczym, obejmującym folwarki takie jak Teresin (gdzie Kazimierz Bisping założył wspaniały sad), a także budynki gospodarcze: czworaki, młyny i gorzelnię.
Kazimierz Bisping: senator, żołnierz, ofiara
Ostatni właściciel Strubnicy, Kazimierz Bisping, syn Józefa i trzeci ordynat massalański, był postacią o ogromnych zasługach dla Polski. W latach 1917–1918 działał w Naczelnym Polskim Komitecie Wojskowym w Moskwie, zbiegł z więzienia bolszewików w Mińsku, a w latach 1920–1921 służył w ochotniczych oddziałach kresowych Wojska Polskiego. Za swoją służbę został odznaczony Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari i Krzyżem Niepodległości z Mieczami.
Był także czynnym działaczem samorządowym i politycznym – zasiadał w zarządzie Związku Ziemian i pełnił funkcję radcy Białostockiej Izby Rolnej. W latach 1934–1939 był Senatorem II Rzeczypospolitej.
Dramatyczny kres tej historii przyniosła inwazja sowiecka. Po 17 września 1939 r. Kazimierz Bisping potajemnie opuścił Strubnicę. Aresztowany przez NKWD 12 października 1939 roku, zginął w łagrze w Komi SSR nad Peczorą w kwietniu 1941 r.
Kościół – strażnik pamięci
Obok Strubnicy, w pobliskiej osadzie Plebańce, od wieków stoi kościół parafialny p.w. Przenajświętszej Trójcy. Jego historia sięga połowy XVI wieku, kiedy to założyła go sama królowa Bona Sforza.
Obecna świątynia, zbudowana w stylu barokowym w 1740 r., była wielokrotnie przebudowywana i restaurowana dzięki fundacjom Bispingów – m.in. marszałka starodubskiego Adama Bispinga i kasztelana Jana Bispinga. To przy tym kościele zachowały się groby rodzinne tego rodu, w tym również kaplica dobudowana w połowie XIX w., pod którą znajdował się grobowiec fundatorów.
Odrodzenie miejsca i pamięci
Mimo że po II wojnie światowej majątek Strubnica wszedł w skład kołchozu, a część dworu spłonęła, to budynek dworski (w ocalałej części) nadal służy jako klub kołchozowy, otoczony pozostałościami dawnego parku. Wiele budynków gospodarczych jest niestety w ruinie.
Kościół, mimo zamknięcia w okresie sowieckim, przetrwał dzięki wiernym, którzy nie pozwolili na jego zburzenie. W 1989 r., na Wielkanoc, odnowiono w nim stałe odprawianie nabożeństw. Świątynia została odrestaurowana dzięki pomocy dzieci Kazimierza Bispinga: Sofii, Józefa i Anny.
Konstanty Dzierżanowski
Więcej zdjęć znajdziesz na: https://portalzpb.pl/2025/09/30/strubnica/